10.04.00 Sanctiemaatregelen

5 Structuur van wet- en regelgeving

5.1 Schema structuur van wet- en regelgeving

 

Naar boven

5.2 Vaststellen sanctiemaatregelen

Sanctiemaatregelen zijn politieke instrumenten in het buitenlands- en veiligheidsbeleid van de Verenigde Naties en de Europese Unie. Het zijn dwingende, niet-militaire, maatregelen die worden ingezet als reactie op schendingen van het internationale recht of van mensenrechten door regimes die rechtsstatelijke en democratische beginselen niet eerbiedigen, in een poging een kentering teweeg te brengen. Daarnaast vervullen sancties een rol in de bestrijding van terrorisme. Daartegen ingestelde sancties zijn vooral gericht tegen individuen en entiteiten. Sanctiemaatregelen komen meestal voort uit een resolutie van de VN-veiligheidsraad die vervolgens in Europees recht worden omgezet. De Raad van de Europese Unie stelt sanctiemaatregelen vast in een Besluit. EU-lidstaten voeren sanctiemaatregelen gezamenlijk uit.

Daarvoor is uitvoerende wetgeving nodig. Bij iedere maatregel staat ook de tijdsduur van de maatregel genoemd. Sanctiemaatregelen worden ingesteld door middel van een Gemeenschappelijk standpunt van de Raad (Besluit) en vervolgens uitgewerkt in uitvoerende wetgeving (Verordening).
Nationaal (in Nederland) wordt er een op de Sanctiewet gebaseerde Sanctieregeling ingesteld om de mogelijkheid te hebben ook te kunnen optreden bij onregelmatigheden.
Voor de Douane is alleen de uitvoerende wetgeving van belang.

Naar boven

5.3 Uitvoerende wetgeving

Uitvoerende wetgeving vindt u in:

• sanctieverordeningen waarin de sanctiemaatregelen van de EU zijn opgenomen;

• ministeriële sanctieregelingen gebaseerd op de Sanctiewet 1977; nationale wetgeving waarin staat dat de sanctiemaatregelen van de EU verplicht moeten worden uitgevoerd.

Strafrecht is niet geharmoniseerd binnen de EU en nationaal opgenomen in de Wed.

Uitvoerende wetgeving voor militaire goederen

Wanneer de sanctiemaatregelen betrekking hebben op militaire goederen en militaire technologie stellen lidstaten zelf wetgeving vast. De EU kan dat niet via de sanctieverordening door het ontbreken van EU-wetgeving op dit gebied. In Nederland gebeurt dit via het opnemen van bepalingen hierover in de betreffende Sanctieregeling.

Soms alleen nationale wetgeving

In enkele situaties kondigt Nederland op eigen initiatief sanctiemaatregelen af via een nationale regeling in de vorm van een Ministeriële regeling. Dit gebeurt in acute situaties om snel(ler) te kunnen handelen of om op nationaal niveau sanctiemaatregelen uit te breiden.

Soorten sanctiemaatregelen

Sanctiemaatregelen kunnen zijn gericht tegen:

• landen

• organisaties

• personen.

In het overzicht staat een compleet overzicht van sanctiemaatregelen die per land van kracht zijn.

Naar boven

5.4 Sanctieverordeningen

Sanctieverordeningen zijn veelal op dezelfde manier ingericht. In de sanctieverordening staan in het algemeen de:

• Sanctiemaatregelen;

• gegevens over landen, organisaties en personen waartegen de sancties gericht zijn;

• gegevens over Unie/niet-Unie goederen of middelen waartegen sancties gericht zijn;

• gebieden waarvoor de sanctiemaatregelen gelden;

• afwijkingen en/of uitzonderingen.

Naar boven

5.5 Afwijken van verordening en uitzonderingen

In bepaalde gevallen is afwijken of een uitzondering mogelijk.

• Afwijken

  • In de verordening of regeling staat wie bevoegd is om toestemming tot afwijken te verlenen . Alleen de CDIU geeft schriftelijke ontheffingen af. In alle gevallen beslist de minister voor BH&O over het toekennen van een ontheffing.

• Uitzondering

  • Staat in een sanctieverordening of ministeriële sanctieregeling een uitzondering, dan mag hiervan gebruik worden gemaakt wanneer aan de voorwaarden wordt voldaan, zonder dat daar vooraf toestemming voor nodig is. Voor goederen of middelen die zijn uitgezonderd, geldt soms specifieke wetgeving; dan is een vergunning nodig voor die goederen of middelen.

Naar boven

5.6 Nationale wetgeving

De basis voor de nationale wetgeving is de Sanctiewet. Uitvoerende nationale wetgeving staat in Ministeriële sanctieregelingen. Hierin staat dat de sanctiemaatregelen van de EU verplicht moeten worden uitgevoerd en ook of er afwijkingen of uitzonderingen mogelijk zijn. Als Nederland zelfstandig besluit om sanctiemaatregelen toe te passen worden die vastgesteld bij algemene maatregel van bestuur.

Uitvoerende wetgeving voor militaire goederen

De EU kent geen algemene sanctiemaatregelen voor militaire goederen en militaire technologie omdat EU-overkoepelde wetgeving op dit gebied ontbreekt. Lidstaten stellen hiervoor op nationaal niveau wetgeving vast. In Nederland gebeurt de implementatie van sanctiemaatregelen gericht op militaire goederen via een (ministeriële) sanctieregeling.

Overtreden sanctiewetgeving strafbaar

Overtreding van een ministeriële sanctieregeling is strafbaar gesteld in de Wet op de economische delicten (Wed). Strafrecht is niet geharmoniseerd in de EU en wordt geregeld in nationale wetgeving. Overtreding van de Sanctiewet en de daarop gebaseerde ministeriële sanctieregelingen is een economisch delict (Wed, artikel 1, onder 1°). Overtreding van ministeriële sanctieregelingen is, indien begaan door Nederlanders, ook strafbaar buiten Nederland.

Naar boven

5.7 Samenloop

Zijn er behalve een sanctieverordening of een ministeriële sanctieregeling nog meer beperkende maatregelen? Dan is sprake van samenloop. Voorbeeld: verbod op uitvoer zonder vergunning. Een vergunning kan onder andere vereist zijn bij de:

• (weder)uit- en doorvoer van producten en technologie voor tweeërlei gebruik (par. 5.7.1)

• in-, uit- en doorvoer van militaire goederen (par. 5.7.2)

• In- en uitvoer van cultuurgoederen (par. 5.7.3)

Naar boven

5.7.1 (Weder)Uit- en doorvoer van producten en technologie voor tweeërlei gebruik

Goederen waarvoor sanctiemaatregelen gelden, worden veelal beschreven in een bijlage bij de betreffende sanctieverordening. In deze bijlagen kunnen ook goederen voor tweeërlei gebruik (dual-use) worden genoemd. Op grond van Verordening 2021/821 en het Bsg:

• is de uitvoer van Unie goederen voor tweeërlei gebruik genoemd in bijlage I van Verordening 2021/821 zonder vergunning verboden;

• is de wederuitvoer van niet-Unie goederen voor tweeërlei gebruik genoemd in bijlage I van Verordening 2021/821 zonder vergunning verboden;

• kan in bepaalde gevallen de uitvoer en wederuitvoer van goederen voor tweeërlei gebruik niet genoemd in bijlage I van Verordening 2021/821 zonder vergunning worden verboden;

• kan in bepaalde gevallen de doorvoer van goederen voor tweeërlei gebruik worden verboden of een vergunningplicht worden ingesteld voor de doorvoer.

(Weder-)uitvoer of de doorvoer is in genoemde land alleen toegestaan met een:

• schriftelijke ontheffing die is afgegeven door de bevoegde autoriteit op grond van de sanctieverordening voor een afwijking op de sanctiemaatregel;

• vergunning die is afgegeven door de bevoegde autoriteit op grond van Verordening 2021/821 en het Bsg bij een uitzondering op de sanctiemaatregel.

In uitzonderlijke gevallen, wanneer aan de voorwaarden wordt voldaan, is een afwijking of uitzondering mogelijk.

Geen vergunning of ontheffing is vereist bij wederuitvoer of doorvoer als is voldaan aan de voorwaarden in de sanctieverordening bij een uitzondering en een vergunning niet is vereist op grond van het Bsg en Verordening 2021/821.

Meer informatie hierover vindt u in het voorschrift Strategische goederen.

Naar boven

5.7.2 In-, uit- en doorvoer van militaire goederen

In bepaalde ministeriële sanctieregelingen is een verbod (wapenembargo) ingesteld op de levering van militaire goederen en militaire technologie naar of voor gebruik in een bepaald land of aan aangewezen subjecten.

Op grond van het Bsg is:

• de uitvoer van militaire goederen en technologie zonder vergunning verboden;

• de doorvoer van militaire goederen en technologie zonder vergunning verboden in bepaalde gevallen.

Als er ook een ministeriële sanctieregeling van toepassing is op militaire goederen en militaire technologie, is de uitvoer of de doorvoer naar het in die regeling genoemde land alleen toegestaan met een:

• schriftelijke ontheffing die is afgegeven door de bevoegde autoriteit voor een afwijking op de sanctieregeling;

• vergunning die is afgegeven door de bevoegde autoriteit op grond van het Bsg bij een uitzondering op de sanctiemaatregel.

Geen vergunning of ontheffing is vereist bij uitvoer en doorvoer als is voldaan aan de voorwaarden in de sanctieregeling bij een uitzondering en een vergunning niet is vereist.

Meer informatie hierover staat in het voorschrift Strategische goederen.