30.06.00 Strategische goederen

7 Verplichtingen Verdrag chemische wapens

Bepaalde chemicaliën worden ingedeeld als militaire goed of als een goed voor tweeërlei gebruik. Het gaat hierbij om de chemicaliën die ook worden vermeld in de bijlage inzake stoffen bij het Verdrag chemische wapens (CW). Bepaalde activiteiten met betrekking tot die stoffen worden niet door het CW verboden, maar zijn wel aan een strengere controle onderworpen naarmate een categorie stoffen meer gevaar oplevert. Het CW maakt onderscheid tussen ‘lijst 1’, ‘lijst 2’, ‘lijst 3’ en de zogeheten ‘onderscheiden organische stoffen’ (ook wel DOC-stoffen genoemd). Het CW verplicht de verdragstaten om deze chemische stoffen aan een uitvoer-controlesysteem te onderwerpen. Al naar gelang een categorie meer gevaar oplevert voor een snelle verspreiding van chemische wapens, wordt deze aan een strenger controleregime onderworpen. Nationaal zijn de verplichtingen van het CW-verdrag uitgewerkt in de Uitvoeringswet verdrag chemische wapens (Ucw).

De regels met betrekking tot de lijst 1-, lijst 2- en lijst 3-stoffen zijn daarom opgenomen in een viertal regelingen:

• Uitvoeringswet verdrag chemische wapens (Ucw)

• EU Verordening

  nr. 2021/821

• Besluit strategische goederen

• Uitvoeringsregeling strategische goederen 2012

Naar boven

7.1 Alléén verplichtingen Ucw

In dit hoofdstuk wordt alleen ingegaan op de verplichtingen die voortvloeien uit de Uitvoeringswet verdrag chemische wapens.

De lijst 1-, lijst-2 en lijst 3-stoffen vallen naast de Ucw ook onder de wet- en regelgeving voor militaire goederen of voor goederen voor tweeërlei gebruik.

De regelgeving die geldt voor deze stoffen op het gebied van strategische goederen wordt afzonderlijk in dit voorschrift beschreven.

Naar boven

7.2 Doel en verplichtingen Verdrag chemische wapens

Nederland heeft het Verdrag chemische wapens ondertekend en geratificeerd. Het Verdrag is een multilaterale ontwapeningsovereenkomst gericht op het zo effectief mogelijk tegengaan van de dreiging die uitgaat van chemische wapens. Doel van het Verdrag is het instellen van een wereldwijd, allesomvattend en verifieerbaar verbod op ontwikkeling, productie, bezit, opslag, overdracht en gebruik van chemische wapens. Als Verdragstaat is Nederland gehouden om uitvoering te geven aan de verplichtingen die voortvloeien uit het Verdrag. Verdragstaten zijn bijvoorbeeld verplicht hun chemische wapenvoorraden te vernietigen. Datzelfde geldt voor installaties waarmee de wapens werden geproduceerd.

Overigens geldt bij de invoer of uitvoer van lijst 2 en lijst 3-stoffen dat ook overdracht van de ene EU-lidstaat naar de andere valt onder de definitie van invoer en uitvoer zoals die is opgenomen in de Ucw. Dat is dus anders dan bij de Verordening, waar ‘uitvoer’ gelijk staat aan uitvoer uit de EU.

Douane Laboratorium biedt hulp

Het Douane Laboratorium kan dienen als een hulpfunctie bij de interpretatie van de gebruikte omschrijvingen, productnamen enzovoorts die worden gebruikt in de overgelegde documenten.

Naar boven

7.3 Lijst 1-stoffen

7.3.1 Wat zijn lijst 1-stoffen

Lijst 1-stoffen vormen door hun grote giftigheid een groot risico. Ze hebben geen enkele of slechts een beperkte civiele (bijvoorbeeld farmaceutische) toepassing en worden vrijwel nooit door de industrie gemaakt. Lijst 1-stoffen mogen alleen onder strikte voorwaarden en slechts in zeer kleine hoeveelheden worden geproduceerd, bewerkt, verwerkt, verbruikt en verhandeld. In Nederland is het verboden om met lijst 1-stoffen te werken. Alleen voor bepaalde activiteiten (bijvoorbeeld medische toepassingen) bestaat een ontheffings-mogelijkheid.

Lijst 1-stoffen van het CW zijn grotendeels opgenomen in de EU-lijst van militaire goederen. Die stoffen zijn te vinden onder post ML7 onderdeel b en c en worden aangemerkt als ‘stoffen voor chemische oorlogvoering’.

Lijst 1-stoffen zijn uitgezonderd van de werking van het Bsg, omdat het verhandelen van lijst 1-stoffen op basis van de Ucw is verboden. Slechts in beperkte gevallen kan voor een lijst 1-stof door de minister voor BH&O een ontheffing worden verleend.

Uitzondering ricine en saxitoxine: ontheffing én vergunning

De stoffen ricine (cas nr. 9009-86-3) en saxitoxine (cas nr. 35523-89-8) zijn vermeld op lijst 1-stoffen van het CW. Dat betekent dat voor iedere overdracht en verwerving een ontheffing vereist is. Deze stoffen zijn echter niet opgenomen op de gemeenschappelijke EU-lijst van militaire goederen maar staan wel vermeld op de lijst van producten voor tweeërlei gebruik onder bijlage I (post 1C351 d) en bijlage IV van de Verordening.

Hierdoor zijn deze lijst 1-stoffen geen militaire goederen maar wel producten voor tweeërlei gebruik. Naast een ontheffing (lijst 1-stof) is ook een vergunning voor producten voor tweeërlei gebruik verplicht.

Naar boven

7.3.2 In-, uit-, en doorvoer- en overdrachtsverbod lijst 1–stoffen

Iedere 'overdracht' of 'verwerving' van lijst 1-stoffen is op basis van de Ucw verboden, tenzij een ontheffing is verleend (Ucw, artikel 3).

Het begrip 'overdragen' is zeer ruim. Het heeft zowel betrekking op overdrachten binnen Nederland als op overdrachten uit Nederland naar een andere lidstaat of naar een bestemming buiten de EU. Op gelijke wijze heeft het begrip 'verwerven' zowel betrekking op verwervingen binnen Nederland als op verwervingen van een andere lidstaat van de EU of van een niet-lidstaat van de EU.

De vraag of het juridische eigendom al dan niet overgaat, is hierbij niet van belang. Voor al deze situaties is een ontheffing vereist.

Geen vergunning maar alleen ontheffing mogelijk

De lijst 1-goederen zijn uitgezonderd van de vergunningplicht militaire goederen (Bsg, artikel 11, lid 2, artikel 18, lid 2, letter a). Dit is gedaan om duidelijk te maken dat alleen maar met een ontheffing lijst 1-stoffen kunnen worden in-, uit- en/of doorgevoerd. Hierop geldt één uitzondering.

Naar boven

7.4 Lijst 2-stoffen

7.4.1 Wat zijn lijst 2-stoffen

Lijst 2-stoffen houden een beperkter, maar nog altijd aanmerkelijk, risico in. Sommige stoffen op deze lijst worden voor commerciële doeleinden geproduceerd. Een aantal lijst 2-stoffen is voorloper van toxische stoffen op lijst 1. Voor de lijst 2-stoffen bestaat op basis van het CW een wettelijke verplichting tot kennisgeving in geval van productie, bewerking, verwerking en verbruik, en bij overdracht naar/van een andere Verdragstaat (=staat die het Verdrag chemische wapens heeft ondertekend) boven bepaalde drempelhoeveelheden. Overdracht van en naar landen die niet zijn aangesloten bij het CW (=niet-verdragstaat) is in de meeste gevallen verboden.

De lijst 2-stoffen zijn producten voor tweeërlei gebruik, dat wil zeggen de stoffen die zijn opgenomen in bijlage I van de Verordening producten voor tweeërlei gebruik, post 1C350 en 1C450. Voor de lijst 2-stoffen gelden daarom naast de Ucw ook de verplichtingen voor producten voor tweeërlei gebruik.

Uitzondering: BZ: 3-Quinuclidinilbenzilaat is militair goed

De enige uitzondering van lijst 2 is de stof BZ: 3-Quinuclidinilbenzilaat (cas nr. 6581-06-2). Deze stof is geen product voor tweeërlei gebruik maar is opgenomen in de lijst van militaire goederen onder post ML7 onderdeel b, 3a (stoffen voor chemische oorlogvoering, verdovende gassen).

Naar boven

7.4.2 Invoerverbod lijst 2–stoffen niet-Verdragstaten

In tegenstelling tot de lijst 1-stoffen is er voor de lijst 2-stoffen geen direct verbod voor in-, uit- of doorvoer opgenomen in de Ucw. Op de in-, uit- en doorvoer van lijst 2-stoffen is ook de wet- en regelgeving m.b.t. producten voor tweeërlei gebruik van toepassing. Hierop bestaat één uitzondering.

Lijst 2-stoffen mogen alleen worden ingevoerd uit verdragstaten. De invoer uit niet-verdragstaten is verboden (Bsg, artikel 9). De niet-verdragstaten zijn opgenomen in een bijlage.

Naar boven

7.4.3 Uit-, doorvoer en overdracht van lijst 2–stoffen

De Ucw kent geen beletsels met betrekking tot lijst 2-stoffen.

Doordat de lijst 2-stoffen ook vallen onder de wetgeving voor producten voor tweeërlei gebruik en militaire goederen gelden de verplichtingen opgenomen in het Bsg en het Usg.

Voor de uitzondering BZ: 3-Quinuclidinilbenzilaat - zijnde een militair goed - geldt het algemene uit- en doorvoerverbod voor militaire goederen. Het is verboden deze goederen zonder vergunning uit of door te voeren.

Naar boven

7.5 Lijst 3-stoffen

7.5.1 Algemeen

De lijst 3-stoffen zijn producten voor tweeërlei gebruik, dat wil zeggen de stoffen die zijn opgenomen in bijlage I van de Verordening producten voor tweeërlei gebruik, post 1C350 en 1C450.

In tegenstelling tot de lijst 1-stoffen is er voor de lijst 3-stoffen geen direct verbod voor in-, uit- of doorvoer opgenomen in de Ucw.

Voor de lijst 3-stoffen gelden naast de Ucw ook de verplichtingen voor producten voor tweeërlei gebruik.

Naar boven

7.5.2 Uitvoervergunning

Voor de uitvoer van lijst 3-stoffen naar zowel Verdragsstaten buiten de Europese Unie, als naar niet-Verdragsstaten, alsook naar Curaçao, Aruba en Sint Maarten, dient een uitvoervergunning voor producten voor tweeërlei gebruik te worden aangevraagd. Een vergunning is niet vereist bij uitvoer van mengsels met een laag gehalte aan een lijst 3-stof (< 30%).

Naar boven

7.5.3 Kennisgevingsverplichting

Lijst 3-stoffen brengen een zeker risico met zich mee voor de doeleinden van het Verdrag. Een deel van de op deze lijst voorkomende chemicaliën wordt op grote schaal in de chemische industrie gebruikt. Voor lijst 3-stoffen bestaat een wettelijke kennisgevingsverplichting indien de productie hoger is dan 30 ton per jaar of als ze worden overgedragen van of naar een andere staat.

Naar boven

7.5.4 In-, uit- en doorvoer lijst 3-stoffen.

In tegenstelling tot de lijst 1-stoffen is er voor de lijst 3-stoffen geen direct verbod voor in-, uit- of doorvoer opgenomen in de Ucw. Op de uit- en doorvoer van lijst 3-stoffen is wel de wet- en regelgeving m.b.t. producten voor tweeërlei gebruik van toepassing.

Doordat de lijst 3-stoffen ook vallen onder de wetgeving voor goederen voor tweeërlei gebruik gelden de verplichtingen opgenomen in het Bsg en het Usg.