10.40.00 Overige alcoholhoudende producten

6 Bereiding van overige alcoholhoudende producten (ethylalcohol)

6.1 Algemeen

Ethylalcohol (chemische samenstelling: C²H⁵OH) kan worden verkregen via een technische bereiding (synthese), of door een bereiding met behulp van gisting (fermentatie). De zogenaamde synthetische alcohol is een product van de petrochemische industrie, gebaseerd op etheen. Het toepassingsgebied van synthetische alcohol blijft daarmee beperkt tot technisch-industriële toepassingen.

De Vo. 2019/787 (de Europese Gedistilleerdverordening) verbiedt om bij de bereiding van gedistilleerde dranken synthetische alcohol te verwerken of andere alcohol die niet verkregen is uit landbouwproducten.

Op grond van Vo. 1308/2013, de integrale-GMO-verordening van 1 januari 2014 mag bij het manipuleren van wijn en/of wijnbouwproducten met alcohol alleen gebruik worden gemaakt van alcohol die is verkregen uit agrarische grondstoffen.

Naar boven

6.2 Bereidingsmethoden agrarische alcohol

Er zijn momenteel twee methoden voor de productie van agrarische alcohol:

• de klassieke methode: fermentatie, distillatie, rectificatie

• ultrafiltratie

Klassieke methode

De klassieke methode om alcohol te verkrijgen en het beoogde hoofdproduct daarvan, ethylalcohol, bestaat uit een proces van alcoholische gisting (fermentatie) gevolgd door distillatie en rectificatie. De grondstoffen zijn zetmeelhoudende producten (bijvoorbeeld aardappelen en graan) of sacharosenhoudende producten (melasse van riet- en bietsuiker). Ook worden wijn en fruit gebruikt als grondstof.

• Fermentatie
  Fermentatiealcohol wordt vanwege de toegepaste grondstoffen ook wel agrarische alcohol genoemd. De eerste stap in de productie van fermentatiealcohol is het laten vergisten van de grondstof(fen). Afhankelijk van deze grondstof(fen) bevat het basisproduct dat wordt verkregen na de fermentatie, een bepaald basisgehalte ethylalcohol en diverse nevenproducten. Deze nevenproducten hebben invloed op de smaak en geur van het eindproduct. Deze geur en smaak zijn, afhankelijk van het beoogde eindproduct, al dan niet gewenst. Bij de productie van gedistilleerde dranken, zoals cognac en whisky, moeten bepaalde geur- en smaakstoffen juist behouden blijven. Bij de industriële productie van alcohol streeft men naar een zo zuiver mogelijk eindproduct. De tweede stap in de productie van fermentatiealcohol bestaat uit het opvoeren van de alcoholconcentratie en de zuiverheid. Dit gebeurt door middel van distillatie en rectificatie:

• Distillatie
  Distilleren is het thermisch scheiden van componenten van een vloeistofmengsel die verschillende kookpunten hebben. Door het herhaald distilleren wordt de alcoholconcentratie opgevoerd, met name door het afscheiden van water. Ook heeft dit proces invloed op de zuiverheid.

• Rectificatie
  Het verhogen van de zuiverheidsgraad wordt bereikt door rectificatie van de alcohol. Bij de industriële productie van alcohol door middel van kolomdistillatie, gebeurt dit gelijktijdig met het distillatieproces. Hierbij komt naast een kleine hoeveelheid foezelolie ook mauvais vrij. Mauvais wordt gebruikt bij de productie van brandspiritus.
  Het is echter ook mogelijk dat rectificatie het hoofddoel is van een bewerking van alcohol. De input bestaat dan uit zogenaamde ruwe alcohol, die al een alcoholgehalte kan hebben van ± 96%vol. Deze bewerking kan plaatsvinden in dezelfde installatie als het volledige distillatieproces. Via industriële kolomdistillatie wordt een alcoholgehalte behaald van 96 à 96,5%vol. Door bepaalde behandelingen kan het alcoholgehalte worden opgevoerd tot 99,5% (absolute alcohol), of zelfs tot 99,95% (super dry alcohol). Deze behandelingen laten echter wel sporen na, waardoor de alcohol gevaarlijk wordt bij consumptie.

Hoe meer volgens deze klassieke methode nevenproducten zoals andere hogere alcoholen, aldehyden, esters en zuren worden weggedistilleerd, hoe neutraler de alcohol die ontstaat. Neutrale alcohol is smaak-, geur- en kleurloos; door het ontbreken van karakteristieke eigenschappen is een zeer breed toepassingsgebied mogelijk. Gelet op de uiteindelijke toepassing is het technisch gezien niet van belang uit welke grondstof(fen) deze alcohol is verkregen. Het is de ideale basis voor de productie van gedistilleerde dranken. Aan de alcohol worden water, geur-, kleur- en smaakstoffen toegevoegd om de gewenste dranken te verkrijgen.

Op basis van Vo. 2019/787, kan het noodzakelijk zijn dat de alcohol is verkregen uit een specifieke grondstof. Bij vermelding van de gebruikte grondstof moet de alcohol uitsluitend uit die grondstof zijn verkregen - graanjenever moet dus bereid zijn uit graanalcohol.

Foezelolie, een min of meer olieachtig residu van de alcoholdistillatie, wordt overigens ook als 'overig alcoholhoudend product' aangemerkt.

Methode door Ultrafiltratie

Naast de klassieke methode van alcoholproductie bestaat er sinds eind jaren ‘90 van de vorige eeuw een nieuwe productiemethode: ultrafiltratie.
Op basis van een alcoholhoudend basisproduct, zoals bier en wijn, maar vooral vruchtenwijnfermenten, wordt door ultrafiltratie een zuiverder alcoholhoudend product vervaardigd. Het alcoholpercentage van het eindproduct lag aanvankelijk tussen 12%vol en 14%vol. Het proces is echter steeds verder doorontwikkeld. Op basis van vruchtenwijnfermenten is ten gevolge van nieuwe gistingstechnieken het bereikbare alcoholpercentage inmiddels opgelopen tot 19%vol.

Door het filterproces worden de kenmerkende eigenschappen van het basisproduct in meer of mindere mate verwijderd, waardoor ook het karakter van het product zelf verandert. Technisch gezien is het mogelijk om via deze methode alle kenmerkende eigenschappen van het basisproduct te verwijderen. Het eindresultaat is dan gelijk aan ethylalcohol van GN-code 2208, met dit verschil dat er geen distillatie is toegepast.

De producten die door ultrafiltratie zijn vervaardigd, worden met name toegepast in de productie van premixdranken, alcoholpops, likeuren en likeurachtige dranken, vaak in combinatie met gedistilleerde alcohol.
Maar met het toenemen van de zuiverheid en het alcoholpercentage kunnen steeds meer dranken uitsluitend op basis van de gefermenteerde, gefilterde alcohol worden vervaardigd.

Naast ultrafiltratie zijn er inmiddels ook nog andere technieken met een zelfde effect.

Naar boven

6.3 Bio-ethanol

In het kader van de biobrandstoffen wordt ook veelvuldig de term bio-ethanol gebezigd. Bio-ethanol is echter geen afzonderlijke soort alcohol, maar alcohol verkregen door fermentatie van biomassa gevolgd door distillatie en rectificatie. De meeste bio-ethanol wordt momenteel vervaardigd uit suikerriet, maïs of granen en aangeduid als eerste generatie bio-ethanol. Er is nu dus geen verschil tussen bio-ethanol en agrarische alcohol; beide worden verkregen uit agrarische grondstoffen. Dit verschil ontstaat wel bij de tweede generatie bio-ethanol die wordt vervaardigd uit biomassa die niet meer gerelateerd is aan voedsel, bijvoorbeeld houtsnippers en stro.